PBL bracht recent het rapport uit ‘Aardgasvrij: een goed idee, maar…Hoe legitiem vinden burgers beleidskeuzes in de warmtetransitie?’. Hierin staan belangrijke inzichten over hoe bewoners denken over plannen voor aardgasvrije wijken. Het overgrote deel van burgers vindt namelijk dat overstappen naar aardgasvrij noodzakelijk is; het is de manier waaróp die het verschil maakt in of dit beleid wel of niet als legitiem wordt ervaren. Ook staan er inzichten in het rapport die specifiek gaan over het participatieproces rondom aardgasvrije wijken. We lichten daarom graag een paar elementen uit dit rapport uit, die we herkennen uit ons werk in verschillende gemeenten voor bijvoorbeeld een wijkuitvoeringsplan of isolatieaanpak.
Inclusiviteit is belangrijk
Een van de zes punten die volgens dit onderzoek bijdragen aan de legitimiteit van zo’n plan, is “Als de beleidsparticipatie inclusief is: de meningen van burgers die minder kunnen meedenken, worden ook meegenomen.” Tegelijkertijd kost dit geld en mankracht, wat volgens dit onderzoek juist te weinig wordt ingezet om hen mee te laten participeren.
Volgens het PBL speelt de complexiteit van de energietransitie een rol in het niet mee kunnen doen. In onze ervaring kan je spelen met de manier waarop je bewoners laat participeren op een begrijpelijke manier: daar kunnen creatieve methodes een rol spelen, zoals de ‘stoelendans’ waarbij we bewoners een techniek laten kiezen.
Maar als gemeente kan je ook nadenken over de compensatie die je kan bieden aan bewoners wanneer ze participeren, bijvoorbeeld omdat ze vrij nemen van werk of kinderopvang moeten regelen om naar een informatieavond te komen. Hoe ver je hierin wilt gaan, bepaalt of je ook de groep die minder mee kan denken de mogelijkheid geeft dit wel te doen.
Wat je bewoners biedt, heeft impact op in hoeverre je je participatiedoelstelling kunt halen. Daar schreven we in ons samenwerkingsverband WijkvanNu al eerder een artikel over. We zien het vaak terug in ons werk: er worden hoge ambities gesteld voor het participatieproces maar er wordt onvoldoende concreet nagedacht over de manier waarop bewoners worden aangehaakt, en hoe bewoners ontzorgt kunnen worden in het proces om mee te kunnen doen. We raden gemeenten daarom aan om hier zo vroeg mogelijk in het proces goed over na te denken en de ambities en ontzorging voor bewoners goed aan elkaar te koppelen met bijbehorende menskracht en financiële middelen.
Helpen de bewoners jou, of help jij de bewoners?
Twee andere punten die volgens het onderzoek de legitimiteit kunnen verhogen door middel van participatie, zijn ‘’Als de bewoners het plan maken en de gemeente hen helpt’’ en ‘’Als de gemeente het plan maakt maar bewoners in elk geval regelmatig informeert’’. Dit onderzoek laat dus zien dat het niet altijd zo is dat bewoners zelf in de lead willen zitten: de gemeente mag best dingen besluiten, wanneer de communicatie maar goed zit. Onder regelmatig valt volgens dit onderzoek bovendien ook dat de informatie transparant is én met name transparant over onzekerheden die er nog zijn.
Volgens ons ligt de meest voorkomende vorm van participatie bij een aardgasvrij aanpak in het midden. Hoe kan je hier concreet handen en voeten aan geven? Adviseur participatie Lisa reageert op dit rapport:
‘’Een beleidsstuk zelf kunnen en willen schrijven zal voor maar weinig bewoners lukken. Maar als gemeente kan je bewoners wel helpen een heel eind te komen. Maak duidelijk op welke punten de bal bij de bewoners ligt en op welke wijze de gemeente faciliteert.
Deel bijvoorbeeld een begrijpelijke opzet voor een Wijkuitvoeringsplan met ze, zodat ze snappen waar allemaal een besluit over gemaakt mag worden. Zo hebben zij het overzicht om echt bij te dragen aan het proces en voelen ze zich ook serieus genomen.’’
Tot slot
Deze twee elementen rondom participatie in de energietransitie uit het rapport van PBL herkennen we uit de dagelijkse praktijk van het maken van bijvoorbeeld wijkuitvoeringsplannen. Het is goed om als gemeente te weten dat deze belangrijk zijn voor de legitimiteit van het participatieproces voor aardgasvrije wijken. Het hele rapport lees je hier.
Wil je meer weten over hoe je in jouw gemeente een goed en legitiem participatieproces in elkaar zet? Neem dan vooral contact met ons op!